श्रीमद्भागवत गीता | अध्याय ११ ( विश्वरूपदर्शनयोग) | Srimadbhagavata Gita | Adhyay 11 (Vishwarupdarshan: Yog ) maulimajhi-blogger

श्रीमद्भागवत गीता | अध्याय ११ ( विश्वरूपदर्शनयोग) | Srimadbhagavata Gita | Adhyay 11 (Vishwarupdarshan: Yog ) maulimajhi-blogger

 | विश्वदर्शन योग |

माझी माऊली अँप डाउनलोड करा 👉  Download

माझी माऊली whatsapp ग्रुप मध्ये सामील व्हा👉🏻 Join 

श्रीमद्‌भगवद्‌गीता : अकरावा अध्याय (विश्वरूपदर्शनयोग)
मूळ अकराव्या अध्यायाचा प्रारंभ
अथैकादशोऽध्यायः
अर्जुन उवाच : मदनुग्रहाय परमं गुह्यमध्यात्मसञ्ज्ञितम्‌ ।
यत्त्वयोक्तं वचस्तेन मोहोऽयं विगतो मम ॥ ११-१ ॥

भवाप्ययौ हि भूतानां श्रुतौ विस्तरशो मया ।
त्वत्तः कमलपत्राक्ष माहात्म्यमपि चाव्ययम्‌ ॥ ११-२ ॥

एवमेतद्यथात्थ त्वमात्मानं परमेश्वर ।
द्रष्टुमिच्छामि ते रूपमैश्वरं पुरुषोत्तम ॥ ११-३ ॥

मन्यसे यदि तच्छक्यं मया द्रष्टुमिति प्रभो ।
योगेश्वर ततो मे त्वं दर्शयात्मानमव्ययम्‌ ॥ ११-४ ॥

श्रीभगवानुवाच : पश्य मे पार्थ रूपाणि शतशोऽथ सहस्रशः ।
नानाविधानि दिव्यानि नानावर्णाकृतीनि च ॥ ११-५ ॥

पश्यादित्यान्वसून्‍रुद्रानश्विनौ मरुतस्तथा ।
बहून्यदृष्टपूर्वाणि पश्याश्चर्याणि भारत ॥ ११-६ ॥

इहैकस्थं जगत्कृत्स्नं पश्याद्य सचराचरम्‌ ।
मम देहे गुडाकेश यच्चान्यद्‍द्रष्टुमिच्छसि ॥ ११-७ ॥

न तु मां शक्यसे द्रष्टुमनेनैव स्वचक्षुषा ।
दिव्यं ददामि ते चक्षुः पश्य मे योगमैश्वरम्‌ ॥ ११-८ ॥

सञ्जय उवाच : एवमुक्त्वा ततो राजन्महायोगेश्वरो हरिः ।
दर्शयामास पार्थाय परमं रूपमैश्वरम्‌ ॥ ११-९ ॥

अनेकवक्त्रनयनमनेकाद्भुतदर्शनम्‌ ।
अनेक दिव्याभरणं दिव्यानेकोद्यतायुधम्‌ ॥ ११-१० ॥

दिव्यमाल्याम्बरधरं दिव्यगन्धानुलेपनम्‌ ।
सर्वाश्चर्यमयं देवमनन्तं विश्वतोमुखम्‌ ॥ ११-११ ॥

दिवि सूर्यसहस्रस्य भवेद्युगपदुस्थिता ।
यदि भाः सदृशी सा स्याद्भासस्तस्य महात्मनः ॥ ११-१२ ॥

तत्रैकस्थं जगत्‌कृत्स्नं प्रविभक्तमनेकधा ।
अपश्यद्देवदेवस्य शरीरे पाण्डवस्तदा ॥ ११-१३ ॥

ततः स विस्मयाविष्टो हृष्टरोमा धनञ्जयः ।
प्रणम्य शिरसा देवं कृताञ्जलिरभाषत ॥ ११-१४ ॥

अर्जुन उवाच : पश्यामि देवांस्तव देव देहे सर्वांस्तथा भूतविशेषसंघान्‌ ।
ब्रह्माणमीशं कमलासनस्थमृषींश्च सर्वानुरगांश्च दिव्यान्‌ ॥ ११-१५ ॥

अनेकबाहूदरवक्त्रनेत्रं पश्यामि त्वां सर्वतोऽनन्तरूपम्‌ ।
नान्तं न मध्यं न पुनस्तवादिं पश्यामि विश्वेश्वर विश्वरूप ॥ ११-१६ ॥

किरीटिनं गदिनं चक्रिणं च तेजोराशिं सर्वतो दीप्तिमन्तम्‌ ।
पश्यामि त्वां दुर्निरीक्ष्यं समन्ताद्दीप्तानलार्कद्युतिमप्रमेयम्‌ ॥ ११-१७ ॥

त्वमक्षरं परमं वेदितव्यं त्वमस्य विश्वस्य परं निधानम्‌ ।
त्वमव्ययः शाश्वतधर्मगोप्ता सनातनस्त्वं पुरुषो मतो मे ॥ ११-१८ ॥

अनादिमध्यान्तमनन्तवीर्यमनन्तबाहुं शशिसूर्यनेत्रम्‌ ।
पश्यामि त्वां दीप्तहुताशवक्त्रं स्वतेजसा विश्वमिदं तपन्तम्‌ ॥ ११-१९ ॥

द्यावापृथिव्योरिदमन्तरं हि व्याप्तं त्वयैकेन दिशश्च सर्वाः ।
दृष्ट्वाद्भुतं रूपमुग्रं तवेदं लोकत्रयं प्रव्यथितं महात्मन ॥ ११-२० ॥

अमी हि त्वां सुरसङ्घा विशन्ति केचिद्भीताः प्राञ्जलयो गृणन्ति ।
स्वस्तीत्युक्त्वा महर्षिसिद्धसङ्घाः स्तुवन्ति त्वां स्तुतिभिः पुष्कलाभिः ॥ ११-२१ ॥

रुद्रादित्या वसवो ये च साध्या विश्वेऽश्विनौ मरुतश्चोष्मपाश्च ।
गन्धर्वयक्षासुरसिद्धसङ्घा वीक्षन्ते त्वां विस्मिताश्चैव सर्वे ॥ ११-२२ ॥

रूपं महत्ते बहुवक्त्रनेत्रं महाबाहो बहुबाहूरुपादम्‌ ।
बहूदरं बहुदंष्ट्राकरालं दृष्ट्वा लोकाः प्रव्यथितास्तथाहम्‌ ॥ ११-२३ ॥

नभःस्पृशं दीप्तमनेकवर्णं व्यात्ताननं दीप्तविशालनेत्रम्‌ ।
दृष्ट्वा हि त्वां प्रव्यथितान्तरात्मा धृतिं न विन्दामि शमं च विष्णो ॥ ११-२४ ॥

दंष्ट्राकरालानि च ते मुखानि दृष्ट्वैव कालानलसन्निभानि ।
दिशो न जाने न लभे च शर्म प्रसीद देवेश जगन्निवास ॥ ११-२५ ॥

अमी च त्वां धृतराष्ट्रस्य पुत्राः सर्वे सहैवावनिपालसङ्घैः ।
भीष्मो द्रोणः सूतपुत्रस्तथासौ सहास्मदीयैरपि योधमुख्यैः ॥ ११-२६ ॥

वक्त्राणि ते त्वरमाणा विशन्ति दंष्ट्राकरालानि भयानकानि ।
केचिद्विलग्ना दशनान्तरेषु संदृश्यन्ते चूर्णितैरुत्तमाङ्गैः ॥ ११-२७ ॥

यथा नदीनां बहवोऽम्बुवेगाः समुद्रमेवाभिमुखा द्रवन्ति ।
तथा तवामी नरलोकवीरा विशन्ति वक्त्राण्यभिविज्वलन्ति ॥ ११-२८ ॥

यथा प्रदीप्तं ज्वलनं पतङ्गा विशन्ति नाशाय समृद्धवेगाः ।
तथैव नाशाय विशन्ति लोकास्तवापि वक्त्राणि समृद्धवेगाः ॥ ११-२९ ॥

लेलिह्यसे ग्रसमानः समन्ताल्लोकान्समग्रान्वदनैर्ज्वलद्भिः ।
तेजोभिरापूर्य जगत्समग्रं भासस्तवोग्राः प्रतपन्ति विष्णो ॥ ११-३० ॥

आख्याहि मे को भवानुग्ररूपो नमोऽस्तु ते देववर प्रसीद ।
विज्ञातुमिच्छामि भवन्तमाद्यं न हि प्रजानामि तव प्रवृत्तिम्‌ ॥ ११-३१ ॥

श्रीभगवानुवाच : कालोऽस्मि लोकक्षयकृत्प्रवृद्धो लोकान्समाहर्तुमिह प्रवृत्तः ।
ऋतेऽपि त्वां न भविष्यन्ति सर्वे येऽवस्थिताः प्रत्यनीकेषु योधाः ॥ ११-३२ ॥

तस्मात्त्वमुत्तिष्ठ यशो लभस्व जित्वा शत्रून्भुङ्क्ष्व राज्यं समृद्धम्‌ ।
मयैवैते निहताः पूर्वमेव निमित्तमात्रं भव सव्यसाचिन्‌ ॥ ११-३३ ॥

द्रोणं च भीष्मं च जयद्रथं च कर्णं तथान्यानपि योधवीरान्‌ ।
मया हतांस्त्वं जहि मा व्यथिष्ठा युध्यस्व जेतासि रणे सपत्‍नान्‌ ॥ ११-३४ ॥

सञ्जय उवाच : एतच्छ्रुत्वा वचनं केशवस्य कृताञ्जलिर्वेपमानः किरीटी ।
नमस्कृत्वा भूय एवाह कृष्णं सगद्गदं भीतभीतः प्रणम्य ॥ ११-३५ ॥

अर्जुन उवाच : स्थाने हृषीकेश तव प्रकीर्त्या जगत्प्रहृष्यत्यनुरज्यते च ।
रक्षांसि भीतानि दिशो द्रवन्ति सर्वे नमस्यन्ति च सिद्धसङ्घाः ॥ ११-३६ ॥

कस्माच्च ते न नमेरन्महात्मन्‌ गरीयसे ब्रह्मणोऽप्यादिकर्त्रे ।
अनन्त देवेश जगन्निवास त्वमक्षरं सदसत्तत्परं यत्‌ ॥ ११-३७ ॥

त्वमादिदेवः पुरुषः पुराणस्त्वमस्य विश्वस्य परं निधानम्‌ ।
वेत्तासि वेद्यं च परं च धाम त्वया ततं विश्वमनन्तरूप ॥ ११-३८ ॥

वायुर्यमोऽग्निर्वरुणः शशाङ्कः प्रजापतिस्त्वं प्रपितामहश्च ।
नमो नमस्तेऽस्तु सहस्रकृत्वः पुनश्च भूयोऽपि नमो नमस्ते ॥ ११-३९ ॥

नमः पुरस्तादथ पृष्ठतस्ते नमोऽस्तु ते सर्वत एव सर्व ।
अनन्तवीर्यामितविक्रमस्त्वं सर्वं समाप्नोषि ततोऽसि सर्वः ॥ ११-४० ॥

सखेति मत्वा प्रसभं यदुक्तं हे कृष्ण हे यादव हे सखेति ।
अजानता महिमानं तवेदं मया प्रमादात्प्रणयेन वापि ॥ ११-४१ ॥

यच्चावहासार्थमसत्कृतोऽसि विहारशय्यासनभोजनेषु ।
एकोऽथवाप्यच्युत तत्समक्षं तत्क्षामये त्वामहमप्रमेयम्‌ ॥ ११-४२ ॥

पितासि लोकस्य चराचरस्य त्वमस्य पूज्यश्च गुरुर्गरीयान्‌ ।
न त्वत्समोऽस्त्यभ्यधिकः कुतोऽन्यो लोकत्रयेऽप्यप्रतिमप्रभाव ॥ ११-४३ ॥

तस्मात्प्रणम्य प्रणिधाय कायं प्रसादये त्वामहमीशमीड्यम्‌ ।
पितेव पुत्रस्य सखेव सख्युः प्रियः प्रियायार्हसि देव सोढुम्‌ ॥ ११-४४ ॥

अदृष्टपूर्वं हृषितोऽस्मि दृष्ट्वा भयेन च प्रव्यथितं मनो मे ।
तदेव मे दर्शय देवरूपं प्रसीद देवेश जगन्निवास ॥ ११-४५ ॥

किरीटिनं गदिनं चक्रहस्तमिच्छामि त्वां द्रष्टुमहं तथैव ।
तेनैव रूपेण चतुर्भुजेन सहस्रबाहो भव विश्वमूर्ते ॥ ११-४६ ॥

श्रीभगवानुवाच : मया प्रसन्नेन तवार्जुनेदं रूपं परं दर्शितमात्मयोगात्‌ ।
तेजोमयं विश्वमनन्तमाद्यं यन्मे त्वदन्येन न दृष्टपूर्वम्‌ ॥ ११-४७ ॥

श्रीभगवानुवाच : मया प्रसन्नेन तवार्जुनेदं रूपं परं दर्शितमात्मयोगात्‌ ।
तेजोमयं विश्वमनन्तमाद्यं यन्मे त्वदन्येन न दृष्टपूर्वम्‌ ॥ ११-४७ ॥

मा ते व्यथा मा च विमूढभावो दृष्ट्वा रूपं घोरमीदृङ्ममेदम्‌ ।
व्यपेतभीः प्रीतमनाः पुनस्त्वं तदेव मे रूपमिदं प्रपश्य ॥ ११-४९ ॥

सञ्जय उवाच : इत्यर्जुनं वासुदेवस्तथोक्त्वा स्वकं रूपं दर्शयामास भूयः ।
आश्वासयामास च भीतमेनं भूत्वा पुनः सौम्यवपुर्महात्मा ॥ ११-५० ॥

अर्जुन उवाच : दृष्ट्वेदं मानुषं रूपं तव सौम्यं जनार्दन ।
इदानीमस्मि संवृत्तः सचेताः प्रकृतिं गतः ॥ ११-५१ ॥

श्रीभगवानुवाच : सुदुर्दर्शमिदं रूपं दृष्टवानसि यन्मम ।
देवा अप्यस्य रूपस्य नित्यं दर्शनकाङ्क्षिणः ॥ ११-५२ ॥

नाहं वेदैर्न तपसा न दानेन न चेज्यया ।
शक्य एवंविधो द्रष्टुं दृष्टवानसि मां यथा ॥ ११-५३ ॥

भक्त्या त्वनन्यया शक्य अहमेवंविधोऽर्जुन ।
ज्ञातुं द्रष्टुं च तत्त्वेन प्रवेष्टुं च परन्तप ॥ ११-५४ ॥

मत्कर्मकृन्मत्परमो मद्भक्तः सङ्गवर्जितः ।
निर्वैरः सर्वभूतेषु यः स मामेति पाण्डव ॥ ११-५५ ॥

मूळ अकराव्या अध्यायाची समाप्ती
ॐ तत्सदिति श्रीमद्‌भगवद्‌गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे विश्वरूपदर्शनयोगो नामैकादशोऽध्यायः ॥ ११ ॥

गीता वाचताना प्ले करा

|| अध्याय अकरावा ||

अर्जुन म्हणाला-

        माझ्यावर कृपा करण्यासाठी आपण जी अत्यंत गुप्त अध्यात्मविषयी जे उपदेश मला केला, त्यांने माझे अज्ञान नाहीसे झाले आहे।।1।।

        कारण हे कमलदलनयना ! मी आपल्याकडून जीवांची उत्पत्ति आणि प्रलय विस्तार पूर्वक ऐकले आहे , तसेच आपले महात्मय (अविनाशी प्रभावही) ऐकला आहे।।21।

        हे परमेश्वरा ! आपण आपल्याविषयी जसे सांगत आहात, ते बरोबर आहे, तरी सुधा हे पुरूषोत्तमा ! मला आपले ऐश्वर्ययुक्‍त स्वरूपाला प्रत्यक्षात पाहण्याची इच्छा आहे।।3।।

        हे प्रभो ! जर मला आपले रूप पाहणे अशक्य आहे, असे आपल्याला वाटत असेल , तर हे योगेश्वरा ! त्या अविनाशी स्वरूपाचे दर्शन मला घडवा | ।41।

श्रीभगवान म्हणाले-

        हे पार्थ ! आता तू माझे शेकडो -हजारो नाना प्रकाराची, नाना रंगाची आणि नाना आकारांची अलौकिक रूपांना पहा।151।

        हे भरतवंशी अर्जुना ! माझ्यामध्ये अदितीच्यां बारा पुत्रांना, आठ वसूना, अकरा रूद्रांना, दोन्ही अश्विनी कुमार, एकोण पंन्नास मरूदूण आणि पुष्कळ अशी यापूर्वी न पाहलेली आश्चर्यकारक रूपांना पहा।।6।।

        हे अर्जुना! आता या माझ्या शरीरात एकत्रित असलेले चराचराह संपूर्ण जग पहा. तसेच इतरही जे काही तुला पाहण्याची इच्छा असेल, ते पण पहा।।71।

        परंतु तु मला या तुझ्या चर्मचक्षुनी खात्रीने पाहू शकनार नाही, म्हणुन मी तुला दिव दृष्टी देतो तिच्या साह्याने तू माझ्या ईश्वरीय योगशक्‍्तीला पहा।।8।।

संजय म्हणाला-

        हे महाराज! महायोगेश्वर आणि सर्व पापांचा नाश करणारे भगवंतानी असे सांगुन मग अर्जुनाला आपले परम ऐश्वर्ययुक्‍त दिव्य स्वरूप दाखविले।।9।।

        अनेक तोंडे व डोळे असलेल्या, अनेक आश्चर्यकारक दर्शने , असंख्य अशा दिव्य शस्त्रे हातात घेतालेल्या।।101।

        दिव्य माळा आणि वस्त्रे धारण केलेल्या , तसेच दिव्य गंधाने विभुषित, कांतियुक्‍त, सर्व आरश्चर्यांनी परीपूर्ण आणि सर्व बाजूंनी तोंडे असलेल्या विभिन्न रूपांना अर्जुनाने पाहिले 111111

        आकाशात हजार सूर्य एकदम उगवले असता जो प्रकाश पडेल, तो सुधा त्या विश्वस्वरूप परमात्माच्या प्रकाशा ईतका कदाचित सारखे होणार नाही।।121।

        पाण्डुपुत्र अर्जुनाने त्यावेळी अनेक प्रकाराने विभागलेले संपूर्ण जग देवाधिदेव भगवान श्रीकृष्णांच्या त्या शरीरात एकत्रित असलेले विश्वाला (भ्रमांड) पाहिले।।13।।

        त्यानंतर तो आश्चर्यवकित झालेला व अंगावर रोमांच उभे राहिलेले अर्जुनानी ,ते प्रकाशमय विश्वस्वरूप परमात्म्याला श्रद्धा भक्तीसह मस्तकाने प्रणाम करून हात जोडून म्हणाला ।1141।

अर्जुन म्हणाला-

        हे देवा ! मी आपल्या दिव्य देहांत संपूर्ण देवांना तसेच अनेक भूतांच्या समुदायांना , कमळाच्या आसनावर विरजमान झालेल्या त्या ब्रह्मदेवाला शंकाराला सर्व क्रषिंना तसेच दिव्य सर्पांना पाहत आहे।1151।

        हे संपूर्ण विश्वाचे स्वामी ! मी आपल्या अनेक बाहू पोट, तोंडे आणि डोळे असलेले अनन्त रूपांना सर्वत्र पाहत आहे .तसेच हे विश्वरूपा ! मला आपले न अंत ,न मध्य,न आरंभ दिसत आहे ।1161।

        मी आपल्याला मुकुट घातलेले, गदा व चक्र धारण केलेले, सर्व बाजूंनी प्रकाशमय तेजयुक्त असे, प्रज्वलित अग्नी व सूर्य यांच्या प्रमाणे तेजाने युक्‍त पाहण्यास अतिशय कठिण आणि दृष्टी अमर्यादीत असे सर्वत्र पाहत आहे।।171।

        आपणच जाणण्याजागे परब्रह्म परमात्मा आहात ,आपणच या जगाचे आधार आहात, आपणच अनादि धर्माचे रक्षक आहात आणि आपणच अविनाशी सनातन पुरूष  आहात, असे मला वाटते|1181।

        आपणच आदि, मध्य आणि अंत नसलेले ,अनन्त सामर्थयुक्‍त, अनन्त भुजायुक्त, चन्द्र व सूर्या सारखे नेत्रयुक्‍्त , पेटलेल्या अग्नीसारखे ज्यांचे मुख आहे आणि आपल्या तेजाने या जगाला तापविणारे, असे मी आपल्याला पाहत आहे| 1191।

        हे महात्मना ! हे स्वर्ग, पृथ्वी यांच्यामधील आकाश आणि सर्व दिशा फक्त आपण एकट्यानेच व्यापून टाकले आहेत. आपले हे अलौकिक आणि भयंकर रूप पाहून तिन्ही लोक अत्यंत भयभीत झाले आहेत।।1201।

        तेच देवगण आपल्यात शिरत आहेत आणि काही भयभीत होऊन हात जोडून आपल्या नावांचे व गुणांचे वर्णन करीत आहेत. तसेच महर्षि व सिध्दगण “सर्वांचे कल्याण होवो” अशी मंगल आशा करून मनोरम स्त्रोत्रे हणुन आपली स्तुती करीत आहेत।।211।

        अकरा रूद्र, बारा आदित्य तसेच आठ वसु , साध्यदेवगण , विश्वदेवगण, दोन्ही अश्विनी कुमार, मरूटूण आणि पितृगण, तसेच गंधर्व , यक्ष , राक्षस आणि सिद्धगण आहेत. ते सर्व ऐकत्र होऊन आपल्याकडे आश्चर्यनी पाहत आहेत।।22।।

        हे महाबाहो ! आपले अनेक नेत्र, असंख्य डोळे, हात ,पाय असलेले अनेक पोटे आणि अनेक दाढ्यांमुळे अतिशय भयंकर असे महान विराट रूप पाहून सर्व लोक व्याकूळ होत आहेत. तसेच मी सुधा व्याकुळ होत आहे।।231।

        हे विष्णु! आकाशाला व्यापणारे, तेजोमय, अनेक रंगानीयुक्‍्त, पसरलेली तोंडे व तेजस्वी विशाळ डोळे यांनी युक्‍त आपल्याला पाहून भयभीत अंत:करण झालेल्या भाझे धैर्य व शान्ती नाहीशी झाली आहे।।241।

        दाढ्यांमुळे भयंकर व प्रलयकाळ अग्नि सारखे प्रज्वलित आपले तोंडे पाहून मला दिशा कळेनाशा ,आता माला सुखहिं मिळत नाही. म्हणुन हे देवाधिदेवा ! हे जगन्निवासा ! आपण प्रसन्न व्हा।।251।

        ते सर्व घतराष्ट्राचे सर्वपुत्र राजा समुदायसह आपल्यात प्रवेश करत आहेत आणि पितामह भीष्म, द्रोणाचार्य, तसेच तो कर्ण आणि आमच्या बाजुच्याही प्रमुख योध्दांसह 112611

        सगळेच आपल्या दाढ्यांमुळे भयंकर दिसणारे तोंडात मोठ्या वेगाने धावत धावत घुसत आहेत. आणि कित्येक डोकी चिरडलेली आपल्या दातांच्या फटीत अडकलेली दिसत आहेत।127।।

        ज्याप्रमाणे नद्यायांचे जलप्रवाह अति वेगाने समुद्राच्या दिशेने धाव घेतात अर्थात समुद्रात प्रवेश करतात त्याचप्रमाणे ते सर्व नरवीर आपल्या पेटलेल्या तोंडात शिरत आहेत ।1281।

        जसे पतंग मोहाने मरून जाण्यासाठी पेटलेल्या अग्नित अतिशय वेगाने धावत शिरतात ,तसेच हे सर्व लोक सुधा स्वत: च्या नाशासाठी आपल्या तोंडात अतिशय वेगाने धावत प्रवेश करत आहेत ।।॥291।

        आपण त्या सर्व लोकांना प्रज्वलित तोंडानी गिळत सर्व बाजूंनी वारंवार चाटत आहात . हे विष्णु ! आपल्या प्रखर प्रकाशयुक्‍त तेज सर्व जगाला तापवीत आहे।।130।।

        हे देवश्रेष्ठा! आपणाला नमस्कार असो, आपण प्रसन्न व्हा. कृपया करून सांगा हे उग्रधारी आपण कोण आहात ? आदिपुरूष अशा आपल्याला मी विशेष रीतीने जाणू इच्छितो . कारण आपली अशी करणी मला कळत नाही।॥311।

श्रीभगवान म्हणाले,

        मी हे लोकांचा नाश करण्यासाठी वाढलेला महाकाल आहे. यावेळी या लोकांच्या नाशासाठी मी प्रवृत्त झालो आहे. म्हणुन शत्रुपक्षीय सैन्यात जे योद्धे आहेत, ते सर्व तुझ्याद्वारा मारळे गेले नाही, तरी ते जीवंत राहणार नाही।।321।

        म्हणुनच तू ऊठ, यश मिळव, शत्रुंना जिकुंन धन धान्य संपन्न राज्याचा उपभोग घे, सर्व शूरवीर आधीच माझ्याकडून मारले गेले आहेत. हे सव्याची ! तू फक्त निमित्तमात्र हो।1331।

        द्रोणाचार्य, भीष्म तसेच जयद्रथ आणि कर्ण त्याच प्रमाणे माझ्याकडून ते पूर्वीच मारले गेलेत आणि इतरही पुष्कल शूर योध्दांना तू मार, भिऊ नकोस, युद्धांत खात्रीने शत्रूंना जिंकशील म्हणुन तू युध्द कर |।341।

संजय म्हणाला,

        भगवान केशवांचे हे बोलणे ऐकून किरीटी अर्जुनाने थरथरत हात जोडून नमस्कार  केला आणि अत्यंत भयभीत होऊन प्रणाम करून भगवान श्रीकृष्णांना सदगदिंत होऊन म्हणाला |1351।

अर्जुन म्हणाला,

        हे अन्तर्यामी ! आपले नाव, गुण आणि प्रभाव यांच्या वर्णनाने जग अतिशय आनंदित होत आहे व तुमचे अतिशय प्रेम प्राप्त करत आहेत, राक्षसगण सुधा घाबरून दशदिशांत पळून जात आहेत आणि सर्व सिध्दिगणांचे समुदाय आपल्याला नमस्कार करीत आहे, हे योग्यच होय ।।361।

        हे महात्मना ! ब्रह्मदेवाचेही आदिकरण आणि सर्वात श्रेष्ठ आपल्याला हे नमस्कार का बरे करणार नाही ? कारण हे अनंता ! हे देवाधिदेवा ! हे जगन्निवासा ! आपण सत्‌ असत्‌ त्यांचेही प्राचीन (पूर्वीचे) अक्षर तत्व ब्रह्म आहात ।।371।

        आपण आदिदेव, सनातन(प्राचीनतम) पुरूष , परम आश्रयस्थळ, ज्ञाता , ज्ञेयप(जाणणे योग्य) आणि परम धाम आहात. हे अनन्तरूपा ! आपणच हे सर्व विश्व व्यापले आहे 113811

        आपण वायू, ,यमराज, अग्नी, वरूण, चन्द्र, प्रजेचे स्वामी ब्रह्मदेव आणि ब्रह्मदेवाचेही जनक आहात. आपल्याला हजारो वेळा नमस्कार . नमस्कार असो ! आपणाला आणखीही वारंवार नमस्कार! नमस्कार असोत ।1391।

        हे सर्वस्वरूपा ! आपल्याला पुढून, मागून, सर्व बाजूनी नमस्कार असो . कारण अनन्त पराक्रमशाली अशा आपण सर्व जग व्यापले आहे. म्हणुन आपण सर्वस्वरूप आहात 114011

        आपला प्रभाव न जाणल्यामुळे ,आपण माझे मित्र आहात असे मानुन प्रेमाने किंवा चुकीने मी “कृष्णा ! हे यादव ! हे सख्य़ा ! असे जे काही विचार न करता मुद्दाम म्हटले असेल| 141 ||

        आणि हे अच्युता ! माझ्याकडून विनोदासाठी फिरताना ,झोपताना, बसल्यावेळी आणि भोजनाचे वेळी, एकांतात किंवा मित्रांच्या समक्ष जो अपमान झाला असेल. त्या सर्वान साठी मी क्षमा मागतो|।421।

        हे अतुलनीयप्रभावा ! आपणच या चराचर जगाचे वडील, पूज्य, गुरू आणि श्रेष्ठ गुरू आहात. त्रैलोक्यात आपल्या सारखे दुसरे कोणीहि नाही, मग मी आपल्याहून श्रेष्ठ कसा असू शकेल ?।।431।

        म्हणुनच हे प्रभो! मी आपल्या चरणी दंडवत प्राणाम करून स्तुत्य अशा आपण ईश्वराने प्रसन्न व्हावे. म्हणुन प्रार्थना करीत आहे. हे देवा ! जसे वडील पुत्राचे, मित्र मित्राचे आणि पति पत्नीचे अपराध क्षमा करतो, तसेच आपणही मला क्षमा करण्यास समर्थ आहात 11441 |

        पूर्वी न पाहिलेले आपले आश्चर्यकारक रूपांना पाहून मी अत्यंत आनंदीत होत आहे आणि माझे मन भीतीने व्याकुलहिं होत आहे. म्हणुन आपण मला ते चतुर्भज विष्णुरूप पुन: दाखवा. हे देवेशा ! हे जगन्निवासा ! प्रसन्न व्हा ।।451।

        मी पहिल्यासारखेच आपणाला मुकुट धारण केलेले तसेच गदा आणि चक्र हातात घेतलेले पाहू इच्छितो. म्हणुन हे विश्वस्वरूपा ! हे सहस्रबाहो ! आपण त्याच चतुर्भुज रूपाने प्रकट व्हा।1461।

श्रीभगवान म्हणाले,

        हे अर्जुना ! मी तुझ्यावर अनुग्रह करण्यासाठी आपल्या योग शकक्‍्तिच्या प्रभावाने हे माझे परम तेजोमय, सर्वांचे आदि, असीम विराट असे रूपे तुला दाखवले . ते तुझ्याशिवाय दुसरे कोणीहि यापूर्वी पाहिले नव्हते। 471 ।

        हे अर्जुना! तुझा शिवाय दूसरे वेद अध्ययन, यज्ञ, दान, क्रिया आणि उग्र तपश्चर्यानी सुधा या मनुष्य लोकात माझ्या अशा प्रकाराच्या विश्वस्वरूपधारी चे दर्शन करणे शक्‍य नाही।।481।

        माझे या प्रकाराचे हे भयंकर रूपे पाहून तू भयभीत व मोहित होऊ नकोस, तू भीती सोडून प्रीतियुक्‍्त अंत:करणाने तसेच माझे हे शंख चक्र-गदा-पद्य- धारण केलेले चतुर्भुज रूप पुन्हा पहा|।491।

संजय म्हणाला,

        भगवान वासुदेवानी अर्जुनाला असे सांगुन पुन्हा तसेच आपले चतुर्भुज रूप दाखवले आणि पुन्हा महात्म्य श्रीकृष्णांनी आपले सौम्य रूप धारण करून भयभीत अर्जुनाला धीर दिला।1501।

अर्जुन म्हणाला,

        हे जनार्दना ! आपले हे अतिशय शांत मनुष्यरूप पाहून आता माझे मन प्रसन्न होऊन पुन: मूळ स्थितीला प्राप्त झाले आहे।।51।।

श्रीभगवान म्हणाले,

        माझे जे चतुर्भुज रूप तू पाहिलेस ते पाहाव्यास मिळणे अतिशय दुर्लभ आहे . देवसुधा नेहमी या रूपाच्या दर्शनाची इच्छा करीत असतात |।521।

        तू जसे मला पाहिलेस, असे माझे चतुर्भुज रूपांचे दर्शन वेदांने , तपांने ,दानाने आणि यज्ञांने सुधा मला पहाणें शक्‍य नाही।।5311।

        परन्तु हे परंतप अर्जुना ! अनन्य (इच्छारहित) भक्तीनेच या प्रकारच्या चतुर्भुजधारी रूपात मला प्रत्यक्ष पाहणे, तत्वत: जाणणे तसेच (माझ्यात) प्रवेश करणें अर्थात (माझ्याशी) एकरूप होणे शक्‍य आहे| ।541।

        हे अर्जुना! जो पुरूष फक्त माझ्यासाठी सर्व कर्तव्य कर्म करणारा, मलाच परम आश्रय मानणारा ,आसक्तिरहित होऊन सर्व प्राणिमात्रांच्या विषयी वैरभाव (राग -द्वेष) न ठेवणारा , ते अनन्य भक्‍त शेवटी मलाच प्राप्त होतात।।551।

मूळ अकराव्या अध्यायाची समाप्ती

ॐ हे परमसत्य आहे. याप्रमाणे श्रीमद्‌भगवद्‌गीतारूपी उपनिषद तथा ब्रह्मविद्या आणि योगशास्त्राविषयी श्रीकृष्ण आणि अर्जुन यांच्या संवादातील विश्वरूपदर्शनयोग नावाचा हा अकरावा अध्याय समाप्त झाला. ॥ ११ ॥

👇🏻

श्रीमद्भागवत गीता | अध्याय 12( भक्तियोग) | Srimadbhagavata Gita | Adhyay 12 (Bhaktiyog ) maulimajhi-blogger

Maulimajhi-blogger

धन्यवाद !

Copyright by :DeviAnagha ,Braja Beats

Copyright Disclaimer Under Section 107 of the Copyright Act 1976, allowance is made for "fair use" for purposes such as criticism, commenting, news reporting, teaching, scholarship, and research. Fair use is a use permitted by copyright statute that might otherwise be infringing. Non-profit, educational or personal use tips the balance in favour of fair use.